عوارض جانبی و خطرات پنهان ماساژهای سنتی و منسوخ شده
ماساژ درمانی، به‌ویژه روش‌های سنتی و قدیمی که ریشه در فرهنگ‌های مختلف دارند، قرن‌هاست که برای آرامش بخشی، کاهش دردهای عضلانی، بهبود گردش خون و افزایش حس خوب کلی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش‌هایی مانند ماساژ تایلندی، شیاتسو، ماساژ با سنگ داغ، و حتی بادکش درمانی، طرفداران بسیاری دارند. اما در کنار فواید بی‌شمار، مهم است که بدانیم این روش‌ها، به‌خصوص اگر توسط افراد غیرمتخصص یا بدون در نظر گرفتن شرایط فردی انجام شوند، می‌توانند عوارض جانبی و حتی خطراتی به همراه داشته باشند.
آگاهی از این عوارض بالقوه به شما کمک می‌کند تا با دید بازتری نسبت به انتخاب نوع ماساژ و درمانگر اقدام کنید و از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری نمایید. در این مطلب، به بررسی جامع عوارض جانبی احتمالی ماساژهای سنتی و قدیمی می‌پردازیم.
عوارض جانبی شایع و خطرات احتمالی ماساژ سنتی:
اگرچه بسیاری از افراد پس از ماساژ احساس بهتری دارند، اما برخی ممکن است عوارض ناخوشایندی را تجربه کنند. این عوارض می‌توانند از ناراحتی‌های خفیف تا مشکلات جدی‌تر متغیر باشند:
آسیب‌های عضلانی و اسکلتی:
-
- کبودی و کوفتگی شدید: فشار بیش از حد یا تکنیک‌های خشن می‌تواند باعث پارگی مویرگ‌های سطحی و کبودی شود. مقداری کوفتگی پس از ماساژهای عمیق طبیعی است، اما درد شدید و ناتوان‌کننده طبیعی نیست.
- کشیدگی یا رگ به رگ شدن عضلات و رباط‌ها: حرکات کششی شدید یا دستکاری نادرست مفاصل، به‌خصوص در افرادی که انعطاف‌پذیری کمی دارند، می‌تواند منجر به آسیب شود.
- تشدید آسیب‌های قبلی: اگر سابقه آسیب‌دیدگی مانند فتق دیسک، آرتروز شدید یا شکستگی‌های قدیمی دارید و درمانگر از آن بی‌اطلاع باشد یا تکنیک مناسب را به کار نگیرد، وضعیت شما ممکن است بدتر شود.
- شکستگی: هرچند نادر است، اما در افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید یا بیماری‌های زمینه‌ای استخوانی، فشار زیاد می‌تواند منجر به شکستگی شود.
آسیب‌های عصبی:
-
- بی‌حسی، گزگز یا ضعف: فشار مستقیم و طولانی‌مدت روی اعصاب محیطی یا دستکاری نادرست در نواحی حساس مانند گردن و ستون فقرات، می‌تواند باعث تحریک یا آسیب عصبی موقت یا حتی دائمی شود (مثلاً سندرم تونل کارپال یا سیاتیک).
مشکلات پوستی:
-
- سوختگی: استفاده نادرست از سنگ‌های داغ (دمای بیش از حد یا تماس مستقیم طولانی با پوست) می‌تواند باعث سوختگی‌های درجه یک یا دو شود.
- تحریک و حساسیت پوستی: برخی روغن‌ها، لوسیون‌ها یا مواد گیاهی مورد استفاده در ماساژهای سنتی می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک، خارش، قرمزی یا بثورات جلدی شوند.
- کبودی شدید و پتشی: روش‌هایی مانند بادکش یا “گوآشا” (Gua Sha) که شامل خراشیدن پوست با ابزار است، ذاتاً باعث ایجاد کبودی و نقاط قرمز ریز (پتشی) می‌شوند که گرچه بخشی از فرآیند درمانی محسوب می‌شوند، اما برای همه افراد خوشایند یا مناسب نیستند.
مشکلات قلبی-عروقی:
-
- خطر حرکت لخته خون (آمبولی): در افراد مبتلا به ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا دارای ریسک فاکتورهای آن، ماساژ عمیق به‌خصوص در پاها، می‌تواند باعث کنده شدن لخته خون و حرکت آن به سمت ریه‌ها (آمبولی ریه) یا مغز (سکته مغزی) شود که یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است.
- تغییرات فشار خون: ماساژ می‌تواند باعث افت یا افزایش موقتی فشار خون شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا یا پایین کنترل نشده باید احتیاط کنند.
تشدید بیماری‌های زمینه‌ای:
-
- ماساژ برای برخی شرایط پزشکی منع مصرف دارد یا نیازمند احتیاط و تکنیک‌های اصلاح‌شده است. این شرایط شامل موارد زیر است (اما محدود به اینها نیست):
- تب و عفونت‌های حاد
- سرطان فعال یا متاستاتیک (به‌خصوص در نواحی تومور)
- بیماری‌های پوستی عفونی یا واگیردار (مانند زونا، زگیل)
- زخم‌های باز یا در حال بهبودی
- پس از جراحی‌های اخیر
- پوکی استخوان شدید
- اختلالات خونریزی‌دهنده یا مصرف داروهای رقیق‌کننده خون (مانند وارفارین)
- بیماری‌های قلبی شدید
- فتق دیسک حاد
- ماساژ برای برخی شرایط پزشکی منع مصرف دارد یا نیازمند احتیاط و تکنیک‌های اصلاح‌شده است. این شرایط شامل موارد زیر است (اما محدود به اینها نیست):
عفونت:
-
- عدم رعایت بهداشت توسط درمانگر (نشستن دست‌ها) یا استفاده از تجهیزات آلوده (تخت، حوله، روغن) می‌تواند خطر انتقال عفونت‌های پوستی باکتریایی یا قارچی را افزایش دهد.
احساس ناخوشایند عمومی:
-
- برخی افراد ممکن است پس از ماساژ دچار سردرد، سرگیجه، حالت تهوع یا خستگی غیرمعمول شوند، که معمولاً موقتی است اما می‌تواند ناخوشایند باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر عوارض ماساژ هستند؟
- افراد مسن (به دلیل پوست نازک‌تر، استخوان‌های ضعیف‌تر و احتمال بیشتر بیماری‌های زمینه‌ای)
- زنان باردار (نیاز به تکنیک‌های خاص و احتیاط در نواحی شکم و کمر)
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ذکر شده در بالا
- افراد تحت درمان‌های خاص (مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی)
- افراد با سابقه لخته خون یا اختلالات انعقادی
چگونه خطرات ماساژ سنتی را به حداقل برسانیم؟
- انتخاب درمانگر مجاز و باتجربه: مهم‌ترین گام، یافتن یک ماساژ درمانگر حرفه‌ای، آموزش‌دیده و دارای مدرک معتبر است که با آناتومی بدن، تکنیک‌های صحیح و موارد منع مصرف ماساژ آشنایی کامل داشته باشد.
- ارائه شرح حال کامل پزشکی: پیش از شروع ماساژ، تمام سوابق پزشکی، بیماری‌های فعلی، داروها، آلرژی‌ها و آسیب‌دیدگی‌های خود را به‌طور کامل با درمانگر در میان بگذارید.
- ارتباط مؤثر حین ماساژ: در طول جلسه، هرگونه درد شدید، ناراحتی یا حس غیرعادی را فوراً به درمانگر اطلاع دهید. یک درمانگر خوب به بازخورد شما توجه کرده و فشار یا تکنیک را تنظیم می‌کند.
- آگاهی از نوع ماساژ: درباره روش ماساژی که قرار است دریافت کنید تحقیق کنید و مطمئن شوید با شرایط و نیازهای شما سازگار است.
- رعایت بهداشت: از تمیزی محیط، تخت، حوله‌ها و دست‌های درمانگر اطمینان حاصل کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر پس از ماساژ دچار علائم نگران‌کننده‌ای مانند موارد زیر شدید، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- درد شدید یا مداوم که بهبود نمی‌یابد.
- بی‌حسی، گزگز یا ضعف طولانی‌مدت در اندام‌ها.
- تورم غیرعادی، قرمزی شدید یا گرمی در یک ناحیه خاص (به‌خصوص پاها).
- علائم عفونت (تب، لرز، چرک).
- سرگیجه شدید یا تغییرات هوشیاری.
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه.
ماساژهای سنتی و قدیمی می‌توانند ابزارهای قدرتمندی برای بهبود سلامت جسم و روان باشند، اما مانند هر مداخله درمانی دیگری، بدون خطر نیستند. آگاهی از عوارض جانبی بالقوه، انتخاب هوشمندانه درمانگر، و ارتباط صادقانه درباره وضعیت سلامتی‌تان، کلید بهره‌مندی ایمن و مؤثر از فواید ماساژ است. با در نظر گرفتن این نکات، می‌توانید تجربه‌ای آرامش‌بخش و در عین حال ایمن داشته باشید.
